;
;
?ehir ve do?a aras?nda uzun süredir devam eden bir ili?ki vard?r. Bu ili?ki, ?ehirlerin geli?imini zaman içinde biçimlendirmi?tir. ?lk yerle?imler, stratejik olarak, hayati öneme sahip olmalar? bak?m?ndan su kaynaklar?na yak?n kurulmu?tur. Roma ?ehir yerle?imi, topo?rafya ve suyun mevcudiyetinden etkilenmi?tir. Orta Ça?’da, Bat? Uygarl???’n?n do?aya dair olumsuz bir alg?s? vard?, ormanlar? vah?i hayvanlar?n musallat oldu?u tehlikeli alanlar olarak görüyordu.
Bu bak?? aç?s?, Rönesans ve Ayd?nlanma dönemlerinde de?i?meye ba?lad?. ?nsanlar; do?aya, kendine içkin mant??? ve düzeni nedeniyle de?er vermeye ba?lad? ve bu da insanlarla do?a aras?nda daha dostane bir ili?kinin kurulmas?na öncülük etti. Romantik hareket, 18. yüzy?lda, do?ay? yeni ke?fedilmi? bir zevk ve estetik keyif kayna?? olarak takdir etmenin k?v?lc?m?n? ate?ledi. Bu durum, önceki görü?lerden önemli bir sapma anlam?na geliyordu; do?a art?k içsel güzelli?i, manevi önemi ve ya?am kalitesi üzerindeki olumlu etkisi nedeniyle de?er görüyordu.
Tutumlardaki bu de?i?imin yan? s?ra, insan faaliyetinin çevre üzerindeki etkisine dair artan bir fark?ndal?k vard?. 19. yüzy?lda yap?lan bilimsel ara?t?rmalar, özellikle çevre ko?ullar? ve uygulamalar?yla ba?lant?l? olan kolera ve s?tma gibi hastal?klarla ilgili olarak, do?an?n halk sa?l???na etkisini ortaya koymaya ba?lad?. ?nsanlar, sonuç olarak, eylemlerinin ve do?al sistemlerin birbirine ba?l? oldu?unu fark etmeye ba?lad?. Örne?in, Londra gibi ?ehirlerde kanalizasyon de?arj?n?n neden oldu?u su kirlili?i gibi sorunlar? çözmek üzere kanalizasyon sistemleri gibi giri?imler ortaya ç?kt?.
Do?ayla yeni bir hesapla?ma
Tarih boyunca, h?zl? kentle?menin do?a üzerindeki olumsuz etkilerine ve bunun do?al kaynaklar?n kayb?na ve y?k?m?na yol a?t???na dair artan bir endi?e olmu?tur. Bu konular? ele almak i?in, geli?en arazi kullan?m? ile ?evresel sürdürülebilirli?in gereklilikleri aras?nda bir denge bulmaya ?abalayan, do?al ?evrenin korunmas? ve arazi kullan?m planlamas? gibi ?e?itli ?nlemler al?nm??t?r. Ancak, bu ?abalara ra?men, yanl?? arazi kullan?m kararlar?, arazi kullan?m?ndan sonra ortaya ??kan ?evresel de?i?iklikler, toplumsal ve teknolojik de?i?imler, son olarak da insan?n do?ay? k?tüye kullanmas? ve a?g?zlülük gibi uyumsuzluklar meydana gelmeye devam ediyor.
1960'lar?n ve 1970'lerin ?evre krizleri, insan faaliyetlerinin do?aya verdi?i zarara dair endi?elerin artmaya ba?lamas?yla, modern tarihte bir d?nüm noktas? oldu. Bu süre zarf?nda, yayg?n kirlilik ve ?evresel bozulma, halk?n bilin?lenmesinde art?? sa?lad? ve bir ?evre aktivizm dalgas?n? harekete ge?irdi. 1970 y?l?nda, milyonlarca insan? ?evre sorunlar? hakk?nda fark?ndal?k uyand?rmak i?in bir araya getiren ilk Dünya Günü’nün düzenleni?ine tan?k olduk. 1960'lar?n ve 1970'lerin ?evre krizi, ?evreyi daha fazla koruma ihtiyac?n? kamu bilincinin ?n saflar?na ta??d? ve ?nümüzdeki on y?llar i?inde daha fazla ?evresel düzenlemenin ve aktivizmin yolunu a?t?. Politikalara ve düzenlemelere ra?men, ?evre krizi güncelli?ini koruyor ve artan kentle?me, tüketim ve de?i?en iklim nedeniyle a??rla??yor; ?evre krizi insanl?k krizidir.
??veren Olarak Do?a
??veren Olarak Do?a?nsanlar?n do?ayla her zaman sömürüye dayanan bir ili?kisi oldu. Biz i?verendik ve do?a bize g?da, güzellik, ya?am kalitesi sa?lamaktan ekosistem hizmetlerine kadar farkl? amaçlara hizmet etti. Do?a ile ili?kimiz de?i?iyor, onu tekrar i?veren olarak görmemiz gerekiyor. Do?ay? dinlesek, bize ne söylerdi?
Asl?nda bu, verdi?imiz kararlar? ve takip etti?imiz tasar?mlar? nas?l yeniden gözden geçirmemiz ve uyarlamam?z gerekti?ini sorman?n ba?ka bir yolu. ??veren olarak do?a ile ?ehirler tasarlamak; ?ehir planlama, tasar?m ve geli?tirme yakla??m?m?zda temel bir de?i?iklik gerektirir.
Do?ay? i?veren olarak hayal etmek, bireysel sorunlar?n veya k?smi çözümlerin ötesine bakmam?za yard?mc? olarak de?erli bir yakla??m geni?li?i ve derinli?i sa?lar. Do?aya duyarl? bir zihniyet benimsemek, yap?l? çevre önerilerinin etkilerini de?erlendirmek için sistematik ve tutarl? bir yakla??m benimsemek ve ortak kentsel ya?am alan?m?zda insanlar? do?aya yakla?t?rmak için yeni ve yenilikçi yollar bulmak anlam?na gelir.
B?rak Do?a Konu?sun
Dünyan?n birçok ?ehrinde do?an?n, u?rad??? zarar göz önüne al?nd???nda, gelecekteki herhangi bir projeden ne talep edebilece?ini tahmin edebiliriz:
“Do?aya zarar verme, onu kendi haline b?rak.” Kirlilik, ormans?zla?t?rma, a??r? yap?la?ma gibi do?aya zarar verecek faaliyetlerden kaç?nmak; olumsuz etkileri s?n?rland?racak ve tersine çevirecek önlemler almak. Do?al sistemleri ve do?a olaylar?n? korumam?z ve gözetmemiz gerekti?i çok aç?k. Burada daha çok bir zihniyet de?i?ikli?inden bahsediyoruz, ancak sormam?z gerekiyor - bu hakl? bir geli?me mi? Bir alan? veya baz? k?s?mlar?n? oldu?u gibi b?rakmak ve do?an?n bozulmas?na izin vermemek daha m? iyi olur? Do?ay? korumak; bizi ve ?ehirlerimizi heyelan, orman yang?n?, sel ve kurakl?k gibi do?al afetlerden koruyacakt?r.
"Do?ay? iyile?tirin." Hasar görmü? ve bozulmu? ekosistemleri eski haline getirmek, durdurmak ve tersine çevirmek; özgün ve sa?l?kl? hallerine geri dönmelerini sa?lamak için çaba göstermeliyiz. Bu, en az?ndan, herhangi bir geli?tirme projesinin do?a üzerindeki etkileri aç?s?ndan detayl? bir erken de?erlendirmeden geçmesi gerekti?i anlam?na gelir. Montréal'deki COP15'te kararla?t?r?lan 2023 Küresel Biyoçe?itlilik Çerçevesi, kurulu?lar?n bu sorunlar? beraber ilk kez ke?fetmelerine yard?mc? oluyor. Meslekta??m Rory Canavan'?n i?aret etti?i gibi, hem i? dünyas? hem de hükümetler çerçeveye daha fazla ilgi göstermelidir.
“Do?ay? geni?letin.” ?ehirlerde do?an?n de?erine, niteli?ine ve niceli?ine öncelik vermek ve bunlara yat?r?m yapmak anlam?na gelir. Bu da, hava kirlili?ini ve kentsel ?s?y? azaltmak, ruh sa?l???m?z? iyile?tirmek gibi do?an?n bize sa?lad??? faydalar? art?racakt?r. Dünyan?n gözde ?ehirlerinin ço?u, hakl? olarak do?ay?, ormanl?k alanlar? ve nehirleri, kanallar? ve parklar? kent ya?am?n?n merkezine getirme biçimleriyle övülüyor. Ayr?ca ?ehirlerin geni? ölçekte vah?i ya?ama yeniden yöneldi?ini görüyoruz; Paris, arabas?z bir Champs Elysées önerisinden ?ehrin her yerinde yeniden a?açland?rma planlar?na kadar ye?il bir devrim geçiriyor. Ortaya konulan de?erler çok aç?k: Do?aya öncelik vererek ve yat?r?m yaparak ya?anabilirli?i geli?tirecek, aktif seyahati art?racak ve ?ehrinizin iklim de?i?ikli?inin etkilerine kar?? daha dirençli olmas?n? sa?layacaks?n?z.
"B?rak?n do?a yard?m etsin." Hava kirlili?i, kentsel ?s? ve sel gibi kentsel ve iklimsel zorluklara çözüm bulmak için do?ayla birlikte çal??mak. ?ehirlerde s?cakl?k ya da rüzgar ve ya??? de?i?ikliklerini azaltma ihtiyac?na göz att???n?zda, do?aya dayal? çözümlerin daha fazla altyap? in?a etmekten veya enerji teknolojisi kullanmaktan daha sürdürülebilir. Meslekta??m Rudi Scheuermann'?n uzun süredir savundu?u gibi; do?a, binalar?n cephelerini ye?illendirerek kentsel s?cakl?klar? dü?ürmede güçlü bir ortak olabilir. A?aç dikmek, güne?ten ve ya?murdan korunma sa?lar ve havan?n kalitesini her yerde art?r?r. Sa?lanacak faydalar?n listesi uzun ve çok yönlü. Do?ayla i?birli?i yaparak hem kendimize hem de çevreye fayda sa?layan sürdürülebilir ve dirençli ?ehirler yaratabiliriz.
Bu dört önceli?e cevap verirsek, do?aya duyarl? ?ehir vizyonu gerçe?e dönü?ür. ?ki yüzy?ll?k sürekli kentle?me ve sanayile?me sürecinin ard?ndan ve iklim de?i?ikli?ine uyum ve dirençlili?i art?rmaya yönelik önlemlere dair acil ihtiyaç duydu?umuz bir zeminde do?ay? dinlememiz gerekiyor. Ancak o zaman farkl? bir ?ehir in?a etmeye dair bir vizyon benimseyebilir ve i?verenin planlar?n?n en ba?tan ?ekillendirildi?i odalara do?an?n girmesini sa?layabiliriz.
